Veel bedrijven, instellingen en organisaties zijn gesloten op tweede pinksterdag. Werknemers hoeven dan niet te komen werken. Sterker nog: werknemers kunnen / mogen vaak ook niet werken. Kan dat zomaar? Krijgen werknemers betaald op deze vrije dag? Strekken deze vrije dagen in mindering op het saldo vakantiedagen? En heb je als werknemer recht op een toeslag indien je (verplicht of onverplicht) werkt op een officiële feestdag? In deze blog geef ik antwoord op deze vragen.
Officiële feestdagen
Officiële feestdagen in Nederland zijn in 2024: nieuwjaarsdag (maandag 1 januari 2024), Goede Vrijdag (vrijdag 29 maart 2024), eerste paasdag (zondag 31 maart 2024), tweede paasdag (maandag 1 april 2024), Koningsdag (zaterdag 27 april 2024), Bevrijdingsdag (zondag 5 mei 2024), Hemelvaartsdag (donderdag 9 mei 2024), eerste pinksterdag (zondag 19 mei 2024), tweede pinksterdag (maandag 20 mei 2024), eerste kerstdag (woensdag 25 december 2024) en tweede kerstdag (donderdag 26 december 2024).
Rechten bij een officiële feestdag?
Een aantal van deze officiële feestdagen valt in het weekend (eerste paasdag, Koningsdag, Bevrijdingsdag en eerste pinksterdag). De overige officiële feestdagen vallen op doordeweekse dagen. Heeft een werknemer dan het recht om vrij te zijn?
Geen recht op een vrije dag
Er is geen wettelijk recht om vrij te zijn op tweede pinksterdag (of op een andere officiële feestdag). Als een werkgever op tweede pinksterdag geopend is en werknemer op die dag toch vrij wil zijn, zal de werknemer hiervoor verlof moeten aanvragen. De werknemer dient dan zijn/haar wens schriftelijk kenbaar te maken aan de werkgever (art. 7:638 lid 2 BW). De werkgever dient in beginsel positief te reageren op de verlofaanvraag, tenzij gewichtige redenen daartegen verzetten. Denk aan een situatie waarin de afwezigheid van de werknemer de bedrijfsvoering ernstig verstoort. Of omdat er op tweede pinksterdag meerdere verlofaanvragen van medewerkers zijn ontvangen en reeds zijn goedgekeurd. In het geval van gewichtige redenen, dient de werkgever dat binnen twee weken kenbaar te maken.
De uitzondering: arbeidsovereenkomst, personeelshandboek of cao
Hoewel er dus geen wettelijk recht is om vrij te zijn op een erkende feestdag, kan een dergelijk recht wel voortvloeien uit een arbeidsovereenkomst, personeelshandboek of cao. In een arbeidsovereenkomst, personeelshandboek of cao kan namelijk zijn opgenomen dat de werknemer vrij is op de officiële feestdagen. In dié situatie heeft een werknemer wel het recht om vrij te zijn:
De erkende feestdagen kwalificeren strikt genomen niet als vakantiedag. Deze dagen strekken dan dan ook (in beginsel) niet in mindering op het saldo vakantiedagen.
Verplicht om vrij te zijn?
Er kan ook sprake zijn van een omgekeerde situatie. Dat de werkgever zijn bedrijf wil sluiten om een erkende feestdag óf op een gewone dag, maar dat de werknemer liever gewoon werkt. Kan de werknemer verplicht worden om vrij te zijn op deze dagen?
Ja, dat kan. Een werkgever kan namelijk bij schriftelijk (arbeids)overeenkomst eenzijdig vakantiedagen aanwijzen of overeenkomen dat werkgever een X-aantal vakantiedagen per jaar aanwijst. De werkgever dient een verplichte vrije dag uiteraard wel tijdig kenbaar te maken, bijvoorbeeld aan het begin van het jaar, zodat werknemers hier rekening mee kunnen houden.
Indien de verplicht vrije dag op een erkende feestdag valt, dan strekt deze vrije dag veelal niet in mindering op het saldo vakantiedagen. Indien de verplicht vrije dag niet op een feestdag valt, dan strekt deze dag in de regel wel in mindering op het verlofsaldo. Soms zie je ook de variant dat 50% van de dagen (bijv. tussen Kerst en Oud en Nieuw) voor rekening komen van de werkgever en de andere 50% in mindering wordt gebracht op het vakantiesaldo.
Daarnaast kunnen in een cao een of meer verplichte vakantiedagen zijn aangewezen. Hierbij is dus gedacht aan een collectieve bedrijfstakvakantie (zoals bijvoorbeeld in de bouwnijverheid gebruikelijk is). In bijvoorbeeld de cao voor het Schilders-, Afwerkings-, Vastgoedonderhoud- en Glaszetbedrijf in Nederland (cao SAVG) is de vrijdag na Hemelvaartsdag als verplichte dag aangewezen.
Verworven recht?
Indien sprake is van een jarenlange vaste praktijk dat een werknemer vrij is op (een) bepaalde (feest)dag(en), waarbij de dag niet in mindering strekt op het saldo vakantiedagen, maar dit niet (schriftelijk) overeengekomen is, dan kan een werknemer daar soms ook rechten aan ontlenen. Dit wordt ook wel een verworven recht genoemd.
Recht op een toeslag indien ik werk op feestdagen?
Net als dat er geen wettelijk recht is om vrij te zijn op de erkende feestdagen is er ook geen recht op een extra toeslag / toelage indien de werknemer werkt op erkend feestdagen.
Ook hier geldt echter weer dat in de arbeidsovereenkomst, het personeelshandboek of in de cao toch kan zijn bepaald dat de werknemer in aanmerking komt voor een toeslag indien hij/zij op een feestdag werkzaamheden verricht. Zo staat in de cao PO dat de werknemer in aanmerking komt voor een toelage van 100% voor uren dat hij/zij werkt op algemeen erkende feestdagen. In de cao Groothandel Textielgoederen kan zelfs het recht op toeslag oplopen tot 200%. En bij de cao Technische Groothandel bedraagt de toeslag 100%. Daarnaast krijgt de werknemer een extra verlofdag indien hij/zij werkt op een feestdag.
Uitruilen feestdagen
Tegenwoordig wordt in steeds meer cao’s ook rekening gehouden met medewerkers met een andere culturele achtergrond. In bepaalde cao’s is de mogelijkheid opgenomen om verlof voor een traditionele Nederlandse feestdag uit te ruilen voor een verlofdag die vanwege hun geloof of culturele achtergrond belangrijk is (bijv. het Suikerfeest). Kijk op dit punt dus ook goed naar de afspraken die hierover in de cao staan.
Vragen over vakantie/verlof?
Voor vragen over vakantie/verlof kun je met mij contact opnemen (boystenden@lawandpepper.com of 06-27177989). Wil je op de hoogte blijven van al mijn arbeids- en arbeidsmigratierechtelijke blogs? Volg dan de LinkedIn-pagina van Law&Pepper Advocaten.
