Veel bedrijven, instellingen en organisaties zijn gesloten met kerst en tussen kerst en nieuwjaar. Werknemers hoeven dan niet te komen werken. Sterker nog: werknemers kunnen / mogen vaak ook niet werken. Kan dat zomaar? Krijgen werknemers betaald op deze vrije dagen? Strekken deze vrije dagen in mindering op het saldo vakantiedagen? En heb je als werknemer recht op een toeslag indien je (verplicht of onverplicht) werkt op eerste kerstdag, tweede kerstdag of op nieuwjaarsdag? In deze blog geef ik antwoord op deze vragen.
Officiële feestdagen
Officiële feestdagen in Nederland zijn in 2024: nieuwjaarsdag (maandag 1 januari 2024), Goede Vrijdag (vrijdag 29 maart 2024), eerste paasdag (zondag 31 maart 2024), tweede paasdag (maandag 1 april 2024), Koningsdag (zaterdag 27 april 2024), Bevrijdingsdag (zondag 5 mei 2024), Hemelvaartsdag (donderdag 9 mei 2024), eerste pinksterdag (zondag 19 mei 2024), tweede pinksterdag (maandag 20 mei 2024), eerste kerstdag (woensdag 25 december 2024) en tweede kerstdag (donderdag 26 december 2024).
Recht om vrij te zijn met Kerstmis?
Een aantal van deze officiële feestdagen valt in het weekend (eerste paasdag, Koningsdag, Bevrijdingsdag en eerste pinksterdag). De overige officiële feestdagen vallen op doordeweekse dagen. Heeft een werknemer dan het recht om vrij te zijn?
Geen recht op een vrije dag
Er is geen wettelijk recht om vrij te zijn op eerste kerstdag, tweede kerstdag, op nieuwjaarsdag of tussen kerst en nieuwjaarsdag. Als een werkgever op eerste kerstdag, tweede kerstdag of op nieuwjaarsdag geopend is (denk aan sommige supermarkten en tankstations) en de werknemer wil op die dagen toch vrij zijn, dan zal de werknemer hiervoor in beginsel (regulier) verlof moeten aanvragen. De werknemer dient dan zijn/haar wens schriftelijk kenbaar te maken aan de werkgever (art. 7:638 lid 2 BW). De werkgever dient in beginsel positief te reageren op de verlofaanvraag, tenzij gewichtige redenen daartegen verzetten. Denk aan een situatie waarin de afwezigheid van de werknemer de bedrijfsvoering ernstig verstoort, omdat meerdere verlofaanvragen van medewerkers zijn ontvangen en reeds zijn goedgekeurd. In het geval van gewichtige redenen, dient de werkgever dat binnen twee weken kenbaar te maken.
De uitzondering: arbeidsovereenkomst, personeelshandboek of cao
Hoewel er dus geen wettelijk recht is om vrij te zijn op een erkende feestdag, kan een dergelijk recht wel voortvloeien uit een arbeidsovereenkomst, personeelshandboek of cao. In veel arbeidsovereenkomsten, personeelshandboeken of cao’s is opgenomen dat een werknemer op eerste, tweede kerstdag of nieuwjaarsdag vrij is. In dié situatie heeft een werknemer wel het recht om vrij te zijn:
Deze dagen strekken dan (in beginsel) niet in mindering op het saldo vakantiedagen.
Verworven recht?
Indien sprake is van een jarenlange vaste praktijk dat een werknemer vrij is op (een) bepaalde feestdag(en), waarbij de dag niet als vakantiedag wordt aangemerkt, maar dit niet (schriftelijk) overeengekomen is, dan kan een werknemer daar soms ook rechten aan ontlenen. Dit wordt ook wel een verworven recht genoemd.
En de dagen tussen kerst en nieuwjaarsdag?
De dagen tussen kerst en nieuwjaar zijn geen erkende feestdagen. Toch zijn werkgevers soms gesloten en kunnen de werknemers niet werken. Wat als een werknemer toch liever gewoon wil komen werken? Kan de werkgever de werknemer verplichten om vrij te zijn tussen kerst en nieuwjaarsdag?
Ja, dat kan. Een werkgever kan namelijk bij schriftelijk arbeidsovereenkomst eenzijdig vakantiedagen aanwijzen of overeenkomen dat werkgever een X-aantal vakantiedagen per jaar aanwijst. De werkgever dient een verplichte vrije dag dan uiteraard wel tijdig kenbaar te maken, bijvoorbeeld aan het begin van het jaar, zodat werknemers hier rekening mee kunnen houden. Daarnaast kunnen in een cao een of meer verplichte vakantiedagen zijn aangewezen.
Deze dagen strekken dan in beginsel in mindering op het verlofsaldo. Soms zie je ook de variant terugkomen dat 50% van de dagen (bijv. tussen Kerst en Oud en Nieuw) voor rekening komen van de werkgever en de andere 50% in mindering wordt gebracht op het vakantiesaldo.
Recht op een toeslag indien ik werk met kerst?
Net als dat er geen wettelijk recht is om vrij te zijn op de erkende feestdagen is er ook geen recht op een extra toeslag / toelage indien de werknemer werkt op officiële feestdagen.
Ook hier geldt echter weer dat in de arbeidsovereenkomst, het personeelshandboek of in de cao kan zijn bepaald dat de werknemer in aanmerking komt voor een toeslag indien hij/zij op een feestdag werkzaamheden verricht. Zo staat in de cao PO dat de werknemer in aanmerking komt voor een toelage van 100% voor uren dat hij/zij werkt op algemeen erkende feestdagen. In de cao Groothandel Textielgoederen kan zelfs het recht op toeslag oplopen tot 200%.
Uitruilen feestdagen
Tegenwoordig wordt in steeds meer cao’s ook rekening gehouden met medewerkers met een andere culturele achtergrond. In bepaalde cao’s is de mogelijkheid opgenomen om verlof voor een traditionele Nederlandse feestdag uit te ruilen voor een verlofdag die vanwege hun geloof of culturele achtergrond belangrijk is (bijv. het Suikerfeest). Kijk op dit punt dus ook goed naar de afspraken die hierover in de cao staan.
Ziek met Kerstmis
Als een werknemer ziek is, geldt een afwijkende hoofdregel. Bij ziekte is namelijk instemming van de werknemer vereist alvorens vakantiedagen in mindering kunnen worden gebracht op het saldo openstaande vakantiedagen. Dat geldt dus ook indien de werknemer (al) verplicht vrij is met Kerstmis.
Contact advocaat arbeidsrecht?
Voor vragen over vakantie/verlof kun je met mij contact opnemen (boystenden@lawandpepper.com of 06-27177989). Wil je op de hoogte blijven van al mijn arbeids- en arbeidsmigratierechtelijke blogs? Volg dan de LinkedIn-pagina van Law&Pepper Advocaten.
