Afgelopen dinsdag (28 januari jl.) barstte het juridisch wapengekletter rond de krakers die weigeren te vertrekken uit het duinboerderijtje van Tata Steel los. Vorige week werd ik hierover bevraagd door het Noordhollands Dagblad. Het volledige artikel lees je hier.
In het artikel kwam naar voren dat, hoewel het kraken van een woning sinds 1 oktober 2010 strafbaar is, krakers zich kunnen beroepen op het ‘huisrecht’. Vaak leidt dit ertoe dat krakers niet stante pede hun spullen hoeven te pakken. Of en wanneer zij dat wel moeten doen, hangt af van de omstandigheden van het geval. In deze blog zal ik verder ingaan op de voornoemde omstandigheden en de wijzen waarop eigenaren van een woning de ontruiming van krakers kunnen bewerkstelligen.
Verbod op kraken
Het kraken van woningen is sinds 1 oktober 2010 (met de inwerkingtreding van de Wet kraken en leegstand) strafbaar. Er wordt immers inbreuk gemaakt op het meest omvattende recht dat een (rechts)persoon kan hebben op een zaak, namelijk: het eigendomsrecht. Dit recht wordt beschermd door zowel nationale als Europese regelgeving. Het eigendomsrecht houdt kort gezegd in dat een eigenaar het recht heeft om vrij gebruik te maken van diens eigendom, zonder dat anderen diegene daarin tegenwerken. Indien een eigenaar toch wordt tegengewerkt, mag deze diens eigendomsrecht opeisen.
Een eigenaar kan ervoor kiezen om afspraken met krakers te maken over tot wanneer zij in de woning mogen blijven en onder welke voorwaarden. Toch zullen de meeste eigenaren daar weinig voor voelen, al is het maar omdat zij niet weten met wie zij afspraken maken. Krakers gaan over het algemeen ook niet zorgvuldig met een woning en begripvol met omwonenden om. Zo richten zij vernielingen aan (bijvoorbeeld om de woning binnen te komen) en veroorzaken zij overlast.
Strafrechtelijke ontruiming van krakers
Hoewel kraken bij wet verboden is, betekent dit niet dat de politie zonder meer handhavend kan optreden. Dit komt doordat krakers zich veelal beroepen op een grondwettelijk beginsel: het huisrecht. Voorheen had dit tot gevolg dat de ontruiming eerst moest worden aangezegd en de krakers vervolgens daartegen een kort geding konden aanspannen. De uitkomst van het kort geding mochten de krakers in de woning afwachten. Hierdoor kon de ontruiming met acht weken worden verdaagd.
Op 1 juli 2022 is de Wet handhaving kraakverbod in werking getreden. Op basis van deze wet kan een rechter-commissaris binnen drie dagen beslissen of krakers de woning moeten verlaten, of niet. Een eventueel door de krakers aangespannen kort geding staat daar niet langer aan in de weg.
De ‘driedagentermijn’ gaat lopen vanaf het moment dat de officier van justitie – op basis van de door de eigenaar gedane aangifte – zijn vordering heeft ingediend bij de rechter-commissaris. Van belang is dat de eigenaar kan onderbouwen dat hij belang bij de ontruiming heeft (denk aan: de woning is al in gebruik gegeven, zoals het pand aan de Rozengracht afgelopen week). De krakers kunnen vervolgens gehoord worden. Uiteindelijk volgt een belangenafweging. De rechter-commissaris kan een machtiging tot ontruiming afgeven of de vordering van de officier van justitie afwijzen.
De praktijk leert dat de strafrechtelijke ontruiming, ondanks de inwerkingtreding van de Wet handhaving kraakverbod, niet vaak plaatsvindt. Zo blijkt uit een recent gepubliceerd rapport van het WODC dat slechts één op de drie gekraakte woningen strafrechtelijk wordt ontruimd. Daarbij speelt parten dat het Openbaar Ministerie onderbezet is en met een hoge werkdruk kampt.
Civielrechtelijke ontruiming van krakers
Vaak zal de eigenaar van een woning zijn aangewezen op de civielrechtelijke route. Mits de eigenaar een spoedeisend belang heeft (de woning was al in gebruik of staat op het punt gesloopt te worden), kan dit een kort geding zijn. Ontbreekt een spoedeisend belang, dan is de eigenaar aangewezen op een (langere) bodemprocedure. Zowel bij een kort geding als bodemprocedure wijst de rechter een ontruimingsvonnis. Hiermee kan een eigenaar krakers – uiteindelijk – gedwongen door een deurwaarder laten ontruimen.
Belangrijk om in aanmerking te nemen is dat er nog een aantal stappen (en kosten) aan een civielrechtelijke procedure voorafgaan. Zo zal er bijvoorbeeld eerst een sommatiebrief gestuurd moeten worden en zal de eigenaar over genoeg dossier moeten beschikken om aan te tonen dat sprake is van onrechtmatig gebruik.
Tips voor eigenaren
Het is zaak zo snel mogelijk op te treden tegen krakers. Dit betekent dat de politie moet worden gealarmeerd en er aangifte moet worden gedaan. Van belang is om daarbij aan te (kunnen) tonen dat de krakers de woning onrechtmatig in gebruik hebben (bijvoorbeeld door een huur- of gebruikersovereenkomst aan de aangifte te hechten). Vervolgens moeten de krakers worden gesommeerd om de woning zo spoedig mogelijk, maar uiterlijk voor of op een bepaalde datum, te ontruimen en verlaten.
Mocht het voorzienbaar zijn dat uw woning enige tijd leeg komt te staan, zou deze periode van leegstand overbrugt kunnen worden met anti-kraak/een leegstandbeheerder. Voorkomen is immers beter dan genezen.
Een overzichtelijk schema ontvangen?
In deze blog stond ik kort stil bij kraken en de wijzen waarop eigenaren van een woning de ontruiming van krakers kunnen bewerkstelligen. Mocht u behoefte hebben aan een overzichtelijk schema over de ontruiming van krakers, klik dan hier. Uiteraard kunt u bij vragen altijd contact met mij opnemen.